معني و حقيقت جبن
چنانچه گفته اند (تعرف الاشياء باضدادها) وقتي معناي غضب که گفتيم (غضب غليان و به جوش آمدن خون قلب است در مقام انتقام دانستي مقابل آن جبن که عبارت از سکون نفس است، در جايي به حکم عقل انتقام کشيدن مطلوب است اهمال نمايد و تحمل و اذيت کند و همين است معناي جبن.
آثار جبن و آثاري که بر جبن مترتب مي گردد از قرار ذيل است.
اول انسان را ضعيف و خوار ناتوان مي کند،
دوّم زندگي را سخت و ناگوار مي نمايد
 سوم خويشاوندان از اولاد و اقوام و دوستان طمع فاسد نسبت به مال و جان او مي کنند،
 چهارم آدم جبان و ترسو استقامت و ثبات او در کارها کم مي شود،
پنجم فعاليت را از انسان سلب نموده و او را کم رو و بي حس بار مي آورد و کسالت و راحت طلبي که مقتضي مفاسد بسيار است بر او چهره مي گردد،
 ششم ظالمان دست مي يابند و به وي ظلم و تعدي مي کنند
هفتم هر فضيحت و رسوايي که راجع به خود و اهل و عشيره و مال وي وارد گردد تن در مي دهد و تحمل مي کند و در مقام دفع آن بر نمي آيد
هشتم هر ننگي را برخود روا مي دارد
 نهم در کارهاي مهم تعلل و مسامحه کاري مي کند
 علاج جبن
 علاج اين مرض مهلک نفساني به اعمال ضد آن است که در ذيل اشاره مي شود.
نخست بايستي خود را متنبه کند برنقض و ضعف نفس پس از آن دواعي قوه غضيبه خود را به حرکت آورد (يعني اسباب غضب را در خود توليد کند زيرا که هيچ فردي از بشر از قوه غضبيه خالي نسيت لکن بعضي چون خيلي خون سردند و خون آنها به زودي به جوش نمي آيد بايستي به تحريکات پي در پي آن را قوت داد مثل آتش کمي که به باد زدن و فوت کردن لامحاله به حرکت مي آيد وقتي به حرکت آمد و افروخته گرديد و شعله ور شد قوت مي گيرد از بعضي حکما نقل مي کنند که مخصوصا خود را در جاهاي مخوف و جنگهاي شديد و در خطرهاي بزرگ مي انداخت و در وقت اضطراب دريا در کشتي مي نشست تا آنکه عادت کند و در موقع خوف ثبات و استقامت نمايد و به اين وسيله از مرض جبن و لوازم آن مثل تنبلي و کسالت خلاص شود و اشخاصي که مبتلا به مرض جبن مي باشد خوب است در موقع امن از ضرر و مفسده زياد خود را در معرض جدال و دعوا و خصومت در آورند تا آنکه قوه غضبيه از حد افراط و تفريط به حد وسط که از وي تعبير به شجاعت مي شود برسد از مرض جبن و تهور خلاص گردد و هر گاه خود را متصف به صفت شجاعت يافت کوشش کند که از حد اعتدال تجاوز ننمايد زيرا که نسبت به تمام صفات نيک اگر از حد وسط ذره ئي تجاوز نمود به طرف افراط يا تفريط واقع مي گردد در اين جا نيز اگر از حد وسط به طرف افراط رفت متهور مي گردد و اگر به طرف تفريط مايل شد جبان و ترسو به شمار مي رود و چون خوف شديد يکي از امراض نفساني است و آن نيز از قوه غضبيه توليد مي گردد لهذا بايستي بيان اقسام خوف واسباب حدوث آن و کيفيت علاج وي را تذکر دهيم.